Airbornepad - 3e druk juli 2024

Vijfenzeventig jaar na operatie Market Garden voert het Airbornepad de wandelaar langs talloze plekken die deze geallieerde opmars in herinnering brengen: kleine en grote monumenten, militaire begraafplaatsen, oorlogsmusea en niet te vergeten al die bruggen waar zo zwaar om is gevochten. Maar het pad verschaft ook puur wandelplezier. Het doorkruist oude boerenlandschappen, prachtige beekdalen, heidevelden en stuifduinen, weidse uiterwaarden en beboste stuwwallen. Het komt langs historisch stedenschoon en industrieel erfgoed. En in de voetsporen van de bevrijders krijgt dit alles nog eens extra betekenis.
Deze herdenkingsroute ‘operatie Market Garden’ begint in het Belgische Lommel. Hier had het XXXe Britse legerkorps zich in 1944 geconcentreerd en vandaaruit zocht deze legermacht aansluiting bij de invasie van de 101e Airborne divisie in de Sonse heide op 17 september 1944. Beide legerkorpsen vochten zich toen een weg richting Eindhoven. Vanaf het Oorlogsmonument op het Kerkplein in Lommel voert de route de wandelaars noordwaarts naar het grenskanaal met Nederland waar het monument ‘Joe’s Bridge’, de brug die op 10 september al was veroverd op de Duitsers.
De Britten trekken verder Nederland binnen. De route gaat richting Bergeijk en trekt door de natuurgebieden Liskes en Maay, om uiteindelijk uit te komen bij de Brits militaire begraafplaats. De route gaat vervolgens door het natuurgebied De Malpie, waar bossen, heide en mooie vennen elkaar afwisselen.
De Venbergse watermolen is een van de raakpunten bij Valkenswaard waarna de route tussen Dommelen en Valkenswaard door, aansluiting zoekt met Aalst-Waalre. In Waalre treffen we het Willibrorduskerkje waar jaarlijks de Brabantse dodenherdenking plaatsvindt.
Bij Eindhoven bestaat de mogelijkheid om zowel een oostelijke als westelijke route te volgen. Beide varianten komen bij Son weer bij elkaar en wel op strategisch grondgebied, waar de invasie op 17 september 1944 ook daadwerkelijk plaatsvond door de paratroopers van de 101ste Airbornedivisie.

De Paulushoef lag centraal binnen het landingsgebied ‘De Sonse heide’.Na de landing trokken de geallieerden op richting Sint-Oedenrode waar het hoofdkwartier werd gevestigd in kasteel Henkeshage. De wandelaars volgen verder de historische Corridor naar Veghel.

Door de Vlagheide wordt eerst Eerde bereikt, waar in die dagen hevig werd gevochten. Vooral de kerktoren en Sint Antoniusmolen waren hier strategische punten. In Veghel werd zwaar strijd geleverd om drie bruggen die van groot belang waren. In deze strijd sneuvelden 12 Britten en 48 Amerikanen.Bij Eerde treffen we het Geronimo monument genoemd naar een Apache stamhoofd, een bijnaam voor het 501ste Parachute Regiment dat hier vocht. In Veghel treffen we nog verschillende monumenten ter nagedachtenis aan de strijd. Voordat we naar Uden gaan, wordt nog even Mariaheide aangedaan en vervolgens wordt de binnenstad van Uden helemaal doorkruist. Hier treffen we ook het Britse Oorlogskerkhof dat binnen de woonkern is opgenomen. Het dorpje Zeeland ligt op de route naar de Reekse heide, een opvallend natuurgebied. Bij Reek werd in die dagen de geallieerde opmars met grote belangstelling gevolgd door de plaatselijke bevolking die bij De Elft op de eerste rij zaten, maar ze hielpen ook bij de inkwartiering door hun huizen open te stellen.

Wij naderen nu Grave, wederom een punt van strategisch belang. De Amerikanen weten hier de brug ongeschonden in handen te krijgen, dat dankzij de ’E’-compagnie van de 82e Amerikaanse luchtlandingsdivisie. Zij maken het mogelijk dat het XXXe Britse legercorps 2 dagen later ongehinderd de Maas kunnen oversteken. We volgen het stroomgebied van de Maas een eind om dan de polder in te gaan. Op onze weg treffen we diverse monumenten die aan bepaalde episodes van de strijd herinneren. Wij komen door het natuurgebied de Hasselse vennen en passeren de ruïne St.-Walrick. Door de Heumense bossen komen we bij de snelweg en gaan vandaar door het dorp Heumen naar het sluizencomplex bij het Maas-Waalkanaal. Wij lopen verder langs het kanaal tot we in Mook komen. Bij de kerk in dit dorpje treffen we het graf van een Britse soldaat, die hier in oktober 1944 sneuvelde. Even voorbij Mook aan de weg naar Groesbeek komen we langs een Brits oorlogskerkhof. Als we onze weg daar vervolgen komen we uiteindelijk op de Mookerheide, een fantastisch natuurgebied. Op onze weg naar Groesbeek passeren we een restaurant, bekend van de 30 km route van de Vierdaagse. Voordat we in Groesbeek komen gaan we nog even genieten van het uitzicht op onze weg over ‘Klein Amerika. Een binnen de bebouwde kom van Groesbeek komen we bij het monument ter eren van de duizenden parachutisten van de 82^e All American divisie, die onder bevel stonden van Generaal James Gavin.

Het monument is geschonken door de bevolking van deze wijk en onthuld door de weduwe van de generaal. Bij het verlaten van Groesbeek komen we langs het Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944-1945.Zo’n 500 meter verderop bereiken we de Canadese Militaire Oorlogskerkhof. Indrukwekkend om te bezoeken. Na dit bezoek gaat de wandeling verder door een prachtig natuurgebied met aanmerkelijk hoogteverschillen, o.a. de Duivelsberg. Het dorp Beek is uiteindelijk het laatste rustpunt voordat we weer de polder ingaan, daar lopen we langs het bevrijdingsmonument.

In de Ooypolder komen we door het kleinste dorp in Nederland: Persingen. We hebben hier een prachtig uitzicht op het polderlandschap, maar ook de skyline van het heuvellandschap dat we zo juist verlaten hebben. Wij naderen nu Nijmegen, de stad waar hevig om is gevochten. Gelukkig konden de Geallieerden de verkeersbruggen over de Waal veiligstellen. Wij komen langs het Valkhof en dalen dan verder af naar de binnenstad en komen via het Keizer Karelplein uiteindelijk bij de Stevenskerk, die van veraf al gezichtsbepalend is. Voordat we naar de fietsbrug gaan, passeren we nog een herdenkingsmonument. Inmiddels is sinds 2013 een nieuwe brug over de Waal gerealiseerd ‘De Oversteek’ als herinnering aan de Geallieerde troepen die hier onder spervuur de Waal in roeibootjes overstaken. Op de Waaldijk bij het monument ter herinnering aan de Waaloversteek gaan we naar beneden richting Oosterhout.

Wij betreden nu het land dat door de Duitsers onderwater werd gezet, waardoor de meeste inwoners van de Betuwe huis en haard moesten verlaten en elders in bevrijd Nederland onderdak vonden. Via min of meer een rechte lijn gaan we door de polder over grondgebied van de gemeente Elst richting de Neder Rijn bij Driel. Bij Driel werd in september 1944 manhaftig strijd geleverd door de Poolse brigade. Ter herinnering aan deze strijd treffen we in Driel het Poolse Monument. Even buiten Driel bestaat in de zomermaanden de mogelijkheid om via het veer de rivier over te steken. Raadpleeg vaartijden. U komt dan in de nabije omgeving van Oosterbeek weer aan wal. In de periode dat er niet wordt gevaren, maken we een omweg van ongeveer 10 km. Dit traject is niet alleen een uitdaging, maar bovendien een pareltje voor u als wandelaar. Via de Drielse Rijndijk wordt naar de brug bij Heteren gewandeld. Op deze route komen we langs 2 monumenten. Aan de andere zijde van de rivier wandelen we door natuurgebied richting Doorwerth en pikken dan ook nog even het kasteel en het Duno-landgoed bij Heveadorp in onze wandeling mee. Vanaf de Westerbouwing volgt dan een opeenvolging van herinneringen aan het gebeuren rond Market Garden. Villa Hartenstein is zo’n tastbaar bewijs. In 1944 diende de villa als hoofdkwartier van de 1^e Britse Luchtlandingsdivisie, later werd de villa ingericht als Airborne Museum Hartenstein en gewijd aan de Slag om Arnhem. Zeker een bezoek waard. Ook de Airborne Begraafplaats bij Oosterbeek is indrukwekkend. Op onze weg langs deze herinneringen komen we in Arnhem, waar de John Frostbrug ‘een brug te ver’ bleek te zijn, maar waar de herinneringen aan Market Garden nog tastbaar aanwezig zijn. Deze wandeling is een mooie gelegenheid om daar even bij stil te staan.